Khayke Beruriah Wiegand חייקע ברוריה וויגאַנד Yiddish poems לידער

Thursday, September 10, 2020

?צי האָט איר געזען מײַן ציג




צי האָט איר געזען מײַן ציג?
זי איז ווײַס ווי דער זכּרון
און אירע ציצן
שפּריצן
מיט מילך און האָניק.

צי האָט איר געזען מײַן ציג?

זי איז אַ קונצן־מאַכער
אינעם קפֿיצת־הדרך־שפּיל
און פֿירט דיך אין איין רגע
קיין קראָקע צי קיין לעמבערג,
אָדער גלײַך קיין ארץ־ישראל.

צי האָט איר געזען מײַן ציג?

זי פֿלעגט שטיין
בײַ מײַן חבֿר ייִדעלעס וויגעלע
און איז אפֿשר
געשטאַנען אויך בײַ מיר.
זי פֿלעגט שפּעטער אַ סך יאָרן
זשאָביען דאָס גראָז
אויף די דעכער פֿון מײַנע חלומות.

צי האָט איר געזען מײַן ציג?

מאַמעס פֿלעגן זינגען וועגן איר,
קינסטלערס געפֿינען אַן אָרט פֿאַר איר
אין זייערע פּייזאַזשן.
זי פֿלעגט זיך חבֿרן
מיט גאָלדענע פּאַוועס
און פֿליִענדיקע פּאָרלעך.
נאָר איצט איז שוין אַפּנים
מער קיינער ניט
פֿאַראינטערעסירט אין איר.

צי האָט איר געזען מײַן ציג?

איך האָב פֿאַרלוירן מײַן ציג,
ווײַס ווי דער זכּרון,
און קען זי מער ניט געפֿינען...

און קען זי מער ניט געפֿינען...


Monday, October 12, 2015

חייקע ברוריה אויף שפּאַניש




http://www.radiosefarad.com/ven-di-malojim-dervajn-cuando-los-angeles-despiertan-de-jaike-bruria-vigand/

Tuesday, February 04, 2014

"רובינליכט-פּרײַז", 2011



ברוריה וויגאַנד

חייקע ברוריה וויגאַנד איז אפֿשר אַ נײַער נאָמען פֿאַר אַ סך ייִדיש-ליבהאָבער אין
ישׂראל און אַנדערע ערטער. פֿון דעסטוועגן איז איר נאָמען באַקאַנט אין לאָנדאָן, פּאַריז און ישׂראל, בעיקר, צווישן די נײַע קרײַזן, וועלכע פֿאַרנעמען זיך מיט דער ייִדישער שפּראַך, קולטור און ליטעראַטור. די סיבה דערפֿון איז, וואָס וויגאַנד האָט אָפֿט אָנטייל גענומען אין וויכטיקע שפּראַכקורסן און זי אַליין איז אַ לערערין פֿון ייִדיש און האַלט ווײַטער אָן אַ לעבעדיקן קאָנטאַקט מיט אַ סך פֿאָרשטייער פֿון אָט דער יונגער באַוועגונג אויפֿצוהאַלטן די ייִדישע שפּראַך.
דער ה. לייוויק-פֿאַרלאַג האָט באַקומען דעם כּתבֿ-יד פֿון איר לידערבוך "צי האָט איר געזען מײַן ציג?", און אַזוי אַרום האָבן מיר געהאַט די געלעגנהייט זיך צו באַקענען מיט דער אימאַזשן-שפּראַך און שאַפֿערישקייט פֿון אָט דער יונגער פּאָעטעסע. וויגאַנד איז אין גאַנצן באַוווּסטזיניק פֿון אַלע גרויע וואָלקנס, וועלכע הענגען איבער אונדזערע הימלען הײַנט, אָבער איר הויפּט פּאָעטישער אויסדרוק איז געוואָנדן צו אַנטפּלעקן פֿאַר אונדז די ליכטיקע שטראַלן, וועלכע ניט תּמיד זעען מיר, און באַשרײַבט זיי כּסדר מיט פֿרישן טאַלאַנט. איר ליטעראַרישע שפּראַך איז אָפֿט מאָל באַווירצט מיט אויסדרוקן פֿונעם גערעדטן לשון, וואָס גיט צו אינטימקייט און וואַרעמקייט איר אייגענער שאַפֿונג. צוליב דעם אויך באַמערקט מען דאָ און דאָרטן אין אירע שורות אַ קאַפּיטשקע איראָניע, וואָס זאָגט עדות וועגן איר קלוגשאַפֿט און לעבנספֿרייד.
היות ווי וויגאַנד באַהערשט די ענגלישע שפּראַך איז איר ערשטלינג צוגעגרייט געוואָרן אין דעם ייִדישן מקור מיט אַן ענגלישער איבערזעצונג, אַ נטיה, וואָס מיר באַמערקן הײַנט אויך בײַ אַנדערע שאַפֿערס, וועלכע זענען מסוגל זיך אַליין איבערצוזעצן. זיי פֿילן די שטאַרקע נויטווענדיקייט אָנצוקניפּן אַ קינסטלערישן דיאַלאָג מיט זייער נאָענטער און ברייטערער סבֿיבֿה. "צי האָט איר געזען מײַן ציג?" איז אַ ליכטיקער שטראַל אין אונדזער ייִדישער ליטעראַטור, וואָס האַלט אין איין זיך באַנײַען; און מיר קוקן אַרויס און ווינטשן איר פֿיל הצלחה פֿאַר אירע קומעדיקע שאַפֿונגען.


Read more: http://yiddish2.forward.com/node/4099#ixzz2sNn7SWA3

Saturday, November 20, 2010

Friday, October 06, 2006




חייקע ברוריה וויגאַנד

*

אויף יענער זײט ממשות

אויף יענער זײט ממשות
האָט מיט מײנע נשמה־סטרונעס
זיך געשפּילט דער ווינט,
שטיל־פאַרטראַכט,
זאַכט
און לינד,
און האָט אָנגערירט
מיין שלאָף
מיט צווײ פליגלען.

אויף יענער זייט ממשות
האָט נאָך מיינע נשמה־פעדעם
זיך געיאָגט די לבֿנה,
ביינאַכטיק־צאַרט,
נאָר איינגעשפּאַרט,
מיט כוונה,
און האָט פאַרשריבן
אין מיין האַרצן
איר געזאַנג.

אויף יענער זייט ממשות
האָט אין מיין נשמה־ביינאַכטיקײט
זיך פאַרבלאָנדזשעט אַ זונענשטראַל,
מאָדנע ליכטיק,
פאַרחלומט, געוויכטיק,
באַלעבט אַ פינקלענדיקן קוואַל,
און האָט געגלעט
מיינע נשמה־סטרונעס
מיט אַ שמײכל.

אויף יענער זייט ממשות...




ווינט־פויגל

איך לײג זיך אַריין אינעם ווינט
און פלי.
איך כאַפּ זיך דריי טראָפּנס
פון הימל
און טראָג זײ צו צום ים.

איך גראָב זיך אַ לאָך
אין ים
און לײג אַריין מיינע חלומות,
און אַ בלויער ים־בוים
וואַקסט אַרויס פון זײ.

איך נעם אַרום אַ ים־בוים,
און אַ בלויער פויגל
הײבט זיך אויף
פון אים אַרויס.
ער לײגט זיך אַריין אינעם ווינט
און פליט,
ווי איך.
און דער ווינט רוישט לעבן
און דער ווינט רוישט טויט,
ווי איך.






געפּלאַצט אַ סטרונע

געפּלצטע סטרונע.

זי איז ניט משוגע.
זי זעט אַ וועלט
מיט אירע גרויסע סאָווע־אויגן,
זעט אַ וועלט
מיט אָפּגרונטן,
תהומות און טיפענישן.
זי זעט שײנקײט.
זי איז ניט משוגע.

געפּלאַצט אַ סטרונע,
און אַלץ האָט זיך געביטן.
זי איז ניט משוגע.
זי זעט שײנקײט
אין אָפּגרונטן,
תהומות און טיפענישן.

זי זעט
מיט אירע גרויסע סאָווע־אויגן.
זי זעט.
זי זעט.

געפּלאַצט אַ סטרונע...





אַרבוזן אין אַ שטייג

אַרבוזן אין אַ שטייג –
געפאַנגענע
גרינע לבנות,
זאַפטיקע,
צייטיקע.

געפאַנגענע,
געטוליעט
אײנע צו דער צװײטער,
מיט קיילעכדיקע,
גלאַנצנדיקע פּנימער.

געפאַנגענע
גרינע לבנות –

אַרבוזן אין אַ שטייג...




מענטשן װי מאַנטלען

אײן מאַנטל זאָגט: „איך בין משוגע“ –
אַ צװײטער פּשוט: „איך בין מיד“ –
אײנער אַ מאַנטל שעפּטשעט : „איך בין גליקלעך“ –
אַן אַנדערער איז גאָר אײפערזיכטיק.

מאַנטלען װי מענטשן,
װאָס רעדן ניט צו דיר,
װען דו קוקסט זײ גלייך אין פּנים אַריין,
װאָס רעדן נאָר,
װען דו ביסט שוין פאַרביי –
שװייגנדיקע פאַרבייגײערס אין מאַנטלען.

אײן מאַנטל זאָגט: „איך בין אַ פּסיכאָפּאַט“ –
אַ צװײטער פּשוט: „איך בין אַ שיכור“ –
אײנער אַ מאַנטל שעפּטשעט: „איך בין אַ בײזער“ –
אַן אַנדערער איז גאָר אומדערטרעגלעך.

מאַנטלען װי מענטשן,
װאָס קענען זיך קײן אָרט ניט געפינען –
ניטאָ קײן רו פאַר זײ אויף דער װעלט –
זײ באַשולדיקן זיך אַלײן
אין כל־המינים בײזס –
אומרואיִקע זעלבסט־באַשולדיקערס אין מאַנטלען.

מענטשן װי מאַנטלען...








צװיט פון אַ מאַנדלבוים אין דער נאַכט

אַ פינצטער טאָל –
די נאַכט –
צװיט פון אַ מאַנדלבוים
לייכט אויף.
נביאישע װערטער –
אין הימל,
אויף דער ערד
און אונטער דער ערד,
אין מיר
און אַרום מיר –
צװיט פון אַ מאַנדלבוים
אין דער נאַכט.

שטימען,
פּנימער,
צעמישענישן.
אַ צװייג פון אַ מאַנדלבוים
זאָגט:
„איך בין װאַכיק“ –
אַ װאַכיקער חולם?
דאָס װאָרט:
שלום –
ירושלים של מעלה.
אַ חלום?
אַ װיזיע?
אפשר אַ הויך פון ממשות?

צװיט פון אַ מאַנדלבוים
אין דער נאַכט...




Stasys Krasauskas


װען די מלאכים דערװאַכן

װען די מלאכים דערװאַכן
אין דער פרי,
זענען דיינע האָר
נאָך צעשויבערט
פון שלאָף.

װען די מלאכים דערװאַכן
אין דער פרי,
נאָך אַ פינצטערער,
צעװילדעװעטער נאַכט,
אַ נאַכט פון חושך,
אַ נאַכט פון צעװאָרפנקײט,
און אַרום נאָר פינצטערניש
און פינצטערניש,
אַ נאַכט פון ייאוש,
אַ נאַכט פון פאַרלוירנקײט,
און אַרום נאָר פינצטערניש
און פינצטערניש,
אַ נאַכט פון
„װען װעט עס װידער װערן טאָג?“

און פּלוצלינג
גנבעט זיך אַריין
אַ מלאך,
װי אַ מאָרגנשטראַל,
אַ שטילער, אַ באַהאַלטענער,
און זאָגט דיר אַ „גוט־מאָרגן“
גלייך אין פּנים אַריין,
און אין פאַרבייגײן,

גלאַט אַזוי,
רירט ער אָן
מיין נשמה
מיט אַ פליגל.

אין דער פרי,
װען די מלאכים דערװאַכן,
און דיינע האָר
זענען נאָך צעפּאַטלט
פון שלאָף,
איז מיין נשמה
שוין צעשויבערט
פון אַ מאָרגנשטראַל.

װען די מלאכים דערװאַכן
אין דער פרי...








שטורעם־ווינטן

ווי אַ צעבראָכן שיפל
צווישן צעשויבערטע כוואַליעס,
געטריבן פון שטורעם־ווינטן
אַרויף און אַראָפּ,
געוואָרפן פון שטורעם־ווינטן,
אַרויף און אַראָפּ,
אַרויף און אַראָפּ,
נאָר תמיד פאָרויס...

ווי אַ פאַרוווּנדיקטער פויגל
צווישן צעפּאַטלטע דונער־וואָלקנס,
געטריבן פון שטורעם־ווינטן
אַרויף און אַראָפּ,
געוואָרפן פון שטורעם־ווינטן,
אַרויף און אַראָפּ,
אַרויף און אַראָפּ,
נאָר תמיד פאָרויס...

אַ לעבן
צווישן צעשויבערטע כוואַליעס,
צווישן צעפּאַטלטע דונער־וואָלקנס,
צווישן שטורעם־ווינטן,
געטריבן,
געוואָרפן,
אַרויף און אַראָפּ,
אַרויף און אַראָפּ,
נאָר תמיד פאָרויס!





מ
אָלדאָווע, זומער 2006, פאָטאָ: יוסף וויידלינגער
PHOTO: Jeff Veidlinger